Update 17-3-2014 Na meldingen dat de DEKAmarkt ook de apparaten gebruikt en dat VOMAR op het punt zou staan ze te gaan invoeren, werden ook de directies van deze concerns aangeschreven.
Introductie:
Vanaf 1 januari 2014 is de leeftijd waarop jongeren alcohol mogen kopen verhoogd van 16 naar 18 jaar. Sindsdien wordt er in winkels verscherpte controle uitgeoefend op de leeftijd van klanten, waarvan het personeel inschat dat deze misschien jonger dan 25 jaar zijn.
In geval van twijfel of iemand wel zijn juiste leeftijd opgeeft wordt de betrokkene gevraagd om ten bewijze een ID-bewijs te tonen.
Omdat men tegenwoordig niet meer goed hoeft te kunnen rekenen voor een baan als kassamedewerker, is lang niet iedereen in staat om aan de geboortedatum van het ID-bewijs direct af te zien of iemand al dan niet ouder dan 18 jaar is. Vandaar dat sommige supermarkten standaard een spiekbriefje hiervoor op de kassa plakken.
Daarmee zou het probleem opgelost zijn ware het niet dat binnen het bedrijfsleven hier niks aan wordt verdiend.
Vandaar dat er momenteel geprobeerd wordt om het gebruik van ID-scanners te promoten met het aanboren van de supermarkt. Letterlijk voor de fabrikanten een súper markt waar potentieel ontelbaar veel apparaten afgezet en geïnstalleerd kunnen worden. Met als bijkomend voordeel dat het gebruik van dergelijke apparaten in winkels, waar nagenoeg de hele bevolking gebruik van maakt, goed is voor de gewenning aan het gebruik van scanapparatuur. Wat als businessmodel ook weer extra marketing mogelijkheden schept voor het gebruik van scanapparaten in andere bedrijfstakken en voor nadere functie uitbreiding van de scanmogelijkheden op de plekken waar de apparaten al gebruikt worden.
Wat is erop tegen?
Een geldig identiteitsbewijs bevat een schat aan persoonsgegevens. Voldoende voor kwaadwillenden om er identiteitsfraude- of diefstal mee te plegen. En ruim voldoende om de registratie van iemands doen en laten niet alleen te kunnen koppelen aan iemands naam, maar ook aan alle mogelijke andere gegevens die over een persoon gemiddeld al in honderden digitale databanken zijn vastgelegd.
Het is NOOIT verstandig om een origineel identiteitsbewijs uit handen te geven, en zeker niet als daarom gevraagd wordt door particuliere bedrijven. De toezichthouder voor de bescherming persoonsgegevens, het Cbp,waarschuwt niet voor niets regelmatig tegen het uit handen geven van kopieën van paspoorten en ID-kaarten(lees…). En gezien de risico’s die aan het verstrekken van een papieren kopie kleven laat het zich eenvoudig begrijpen dat deze vele malen groter worden als mensen een origineel document digitaal laten scannen. Dan verdwijnt helemaal het zicht op wat zo’n apparaat aan gegevens uitleest, wat het zou kúnnen registeren, of er gegevens worden opgeslagen of kúnnen worden opgeslagen, wie over de gegevens kan beschikken en waar ze voor gebruikt kunnen worden.
Men dient daarbij te bedenken dat de gevaren van het uit handen geven van identiteitsbewijzen extreem groter zijn geworden sinds deze documenten zijn voorzien van een gezichtsopname die geschikt is voor automatische gezichtsherkenningssystemen. En er (tot 2x toe) het unieke persoonsregistratienummer (BSN) op vermeld staat wat gekoppeld is aan álle gegevens van een persoon waarover de overheid de zorgverzekeraars, de banken en onderwijsinstellingen beschikken. (En binnenkort naar verwachting ook alle gemeenteambtenaren en door de gemeentes ingehuurde krachten die betrokken zijn bij de Jeugdzorg en uitvoering van het sociaal voorzieningenstelsel).
Zoals gezegd is het voor niemand verstandig om originele identiteitsbewijzen uit handen te geven. Maar voor jongeren zou je kunnen stellen is het zelfs in verhoogde mate van belang om hun gegevens zelf in de hand te houden. Zij immers hebben, als het goed is, nog een heel leven voor zich en zullen dan ook hun hele leven lang gedupeerd blijven als er narigheid van komt wanneer anderen aan de haal gaan met hun identiteitsgegevens. En zij zullen in de toekomst niet meer in vrijheid kunnen leven als de overheid samen met het bedrijfsleven doorbouwt aan een infrastructuur waarbij hun gedrag tot in detail wordt geregistreerd, gecontroleerd en kan worden gemonitord.
Actie tegen gebruik leeftijdscanners
Burgerrechtenvereniging Vrijbit neemt fel stelling tegen het gebruik van leeftijdsscanners door supermarkten en horecabedrijven. Zij veroordeelt het ook ten sterkste als de overheid, zoals de gemeente Utrecht in het huis-aan huisblad Dichtbij (d.d. 12-2-2014 )zich positief uitspreekt over het gebruik van de scanners onder het motto dat men voorstander is van een ‘ objectieve’ leeftijdsbeoordeling (alsof de geboorte datum in de ID-bewijzen er maar een slag naar slaat).
Zij is van mening dat het te gek voor woorden is dat het ontmoedigingsbeleid ten aanzien van alcoholconsumptie op jonge leeftijd, met het gebruik van leeftijdscanners, wordt ingezet om jongeren in Nederland ander onwenselijk gedrag aan te leren waarmee ze zichzelf in gevaar brengen.
Vrijbit dient hierover een klacht in bij de directie van de Lidl, waar de sannner wordt gebruikt, tegen het A-H concern wat in diverse filialen momenteel experimenteert met het gebruik(lees…) en tegen Jan Linders Supermarkten BV dat zich erop laat voorstaan de grootste pilot te organiseren (lees…). Het College Bescherming Persoonsgegevens zal gevraagd worden om specifiek het inscannen van ID-bewijzen te veroordelen en handhavend op te treden tegen bedrijven die op deze manier de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) overtreden als zij niet tenminste ook de mogelijkheid bieden dat klanten zich met een identiteitsbewijs legitimeren wat ze zelf in de hand houden en waarvan bij het tonen het BSN niet zichtbaar is.
Jongeren die actie willen ondernemen tegen het toenemend gebruik van de ID-leeftijdscanners zullen met raad en daad worden bijgestaan. Het vergt namelijk nogal wat verbaal vermogen en volhardendheid om, tegenover mensen die om een ID-bewijs vragen vol te houden dat men dat document niet uit handen wil en hoeft te geven.
Uit solidariteit met de jeugd willen we de ouderen vragen om als zij leeftijdscanners tegenkomen, daar aanmerkingen over te maken. En eventueel ook de moeite te nemen om de directie van het bedrijf daarover aan te schrijven.
Nadere toelichting
Op zich is het in het algemeen al een onwenselijke ontwikkeling dat de Rijksoverheid, vanaf de invoering van de Wet op de Uitgebreide ID-plicht(WU-ID) in 2005, systematisch probeert om het volk eraan te doen wennen dat men zich buitenshuis te allen tijde onmiddellijk zou moeten kunnen laten identificeren. En wel aan de hand van een van de daartoe als ‘enig geldig’ aangewezen documenten. Dat druist in tegen de wetgeving zelf die geen draagplicht kent en waarvan de richtlijnen ondubbelzinnig aangeven dat identificatie nooit een doel op zichzelf zou mogen worden.
Dat identificatie wel degelijk zuiver als inzet wordt gebruikt om bevolkingsgroepen zoals jongeren ervan te doordringen dat men constant in de gaten wordt gehouden, bleek recent weer eens in de Haagse Schilderswijk waar jongeren, zonder directe aanleiding, regelmatig 5 tot 6 keer per dag- of zelfs meermalen per uur- door politieagenten om hun ID-bewijs werd gevraagd( bron).
En dat is pas het voorstadium voor het ontwikkelen van een samenleving waarbij iedereen die zijn neus buiten de deur steekt, voortdurend via automatische systemen zal worden gescreend op identiteit en gedrag. De update in 2006 van de paspoorten en ID-kaarten naar biometrische op afstand uitleesbare documenten, laat niets aan duidelijkheid te wensen over ten aanzien van de bedoelingen dat identificatie, aan de hand van documenten, slechts als aanzet daarvoor dienen.
Hetgeen ook geldt voor:
- De combinatie van de her-identificatie acties van banken met betrekking tot het volgen van ieders betalingspatroon.
- De bevoegdheid van particuliere vervoersbedrijven als NS om in combinatie met het OV-chipkaart-reisgedrag-registratie-systeem geldige ID-bewijzen te mogen vorderen.
- Het gebruik van Wifi tracking en GPS plaatsbepaling van mobiele telefoons en computers in combinatie met het vastleggen van de identiteit van de gebruikers bij aankoop.
- Gezichtsherkennende camerasystemen,
- Het gebruik van drones voor massa surveillance.
- En het BSN persoonsregistratiesysteem van de overheid, waarmee zowel via de identiteitsdocumenten, als via automatische (biometrische) identificatiesystemen alle persoonsgegevens waarover de overheid en semi-overheid beschikt, kan worden gedetecteerd als behorend bij iedere individuele burger.
Ook wat betreft de controle op het gedrag van klanten en voorbijgangers van winkels en horecagelegenheden, zien we dat het bedrijfsleven gretig gebruik maakt van de commerciële mogelijkheden die het biedt om als verlangstuk van de politie te mogen optreden. Camera’s die oorspronkelijk aangebracht werden voor de beveiliging van winkels, worden onderdeel van een sluitend landelijk politioneel sensornetwerk’ en worden samen met WIFI tracking en GPS tracking ingezet voor het aanleggen van profielen van koopgedrag profielen van bezoekers en voorbijgangers op straat. (lees…) en plannen voor het opzetten van een alomvattend politioneel sensitive surveillance netwerk ( zie artikelen NRC 15-2-2014 en NRC 17-2-2014)
In het onderhavige geval zien we ook dat bedrijven van Rijkswege de taak krijgen opgelegd om, op straffe van fikste boete, toe te zien op de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol en tabak en in ruil daarvoor de bevoegdheid krijgen om als verlengstuk van de politiediensten, aan wie dit van oudsher was voorbehouden, paspoort- ID-kaartcontroles uit te voeren. Dat het bedrijfsleven daarmee een instrument in handen krijgt waarmee men ook commercieel nieuwe kansen krijgt om de waardevolle gedragsgegevens van klanten aan hun identiteit te kunnen koppelen, is duidelijk. En aangezien ‘datagrabbing’ de nieuwe markt vormt om de goudmijn van het bezit aan persoonsgegevens te bemachtigen, hoort het niemand straks te verbazen als ID-scanapparaten die niet alleen de geboortedatum maar ook iemands achter- en voornaam, en document- en landnummer uitlezen en omzetten in een signaal groen=okay en rood=niet okay, op technisch eenvoudige wijze ook voor andere doeleinden worden geprogrammeerd. Of zodra klanten gewend zijn aan scanapparatuur bij de kassa, ongemerkt worden vervangen voor andere apparaten met een uitgebreidere klantscreening functie.
Meer info
Over de AVS-2020- IDscanner http://www.idreaders.nl/component/virtuemart/?page=shop.product_details&product_id=38++
CBP Richtsnoeren - identificatie en verificatie van persoonsgegevens in de private sectot http://www.cbpweb.nl/downloads_rs/rs_kopie-identiteitsbewijs.pdf
17-2-2014 NRC Total sensor surveillance system https://www.vrijbit.nl/dossiers/dossier-identificatieplicht/item/download/321_787342c9dec988ee8f35c2f84b039b7d.html
Contactadressen:
Centraal Bureau Levensmiddelen Postbus 262 2260 AG Leidschendam
Directie:Jan Linders Supermarkten BV Postbus 72, 5854 ZH Nieuw Bergen
Directie Lidl Nederland Postbus 198 1270 VB Huizen
Directie Albert Heijn BV Postbus 3000, 1500 HA Zaandam
Directie DEKAMarkt , Postbus 86, 1940 AB Beverwijk
Directie Vomar Voordeelmarkt, Antwoordnummer 81303, 1810 VA Alkmaar
College Bescherming Persoonsgegevens Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag