Aan de voorzitter van de Kiesraad, Prof.mr.H.R.B.M Kummeling
Onderwerp: Afhandeling klachten betreffende identificatieplicht voor actief stemgerechtigden tijdens de afgelopen Tweede Kamer verkiezingen
Als reactie op onze klacht van 12 september ontvingen wij op 26 september een reactie van secretaris-directeur M.Bakker (kenmerk: 0000550147).
Omdat wij van mening zijn dat deze reactie onvoldoende tegemoet komt aan de oprechte bezorgdheid en onderbouwde klachten van de leden van onze Burgerrechtenvereniging, doen wij u opnieuw een beroep op u om zich over deze kwestie te buigen.
In het kort betrof onze klachten:
A- De identificatieplicht voor personen die zelf hun stem uitbrengen, met name voor hen die dat in eigen stembureau doen.
B- De identificatieplicht voor personen die een machtiging afgeven om anderen hun stem te laten uitbrengen
C- De procedure van schriftelijke stem machtiging
D- De uitzondering op de Kieswet dat ook met een 'tot 5 jaar verlopen' document aan de ID-plicht mag worden voldaan.
De oorspronkelijke brief en de reactie van het secretariaat van de Kiesraad voegen we als bijlage toe.
In onze reactie volgen we puntsgewijs de nummering waaronder wij de reactie kregen:
1- Klachten omtrent kiezers die zelf hun stem uitbrengen
2- Identificatieplicht voor stemmen bij volmacht
3- Het stemmen zonder identiteitsbewijs
De Kiesraad reactie duiden we daarbij voor de leesbaarheid (K) &Vrijbit reactie met (V)
1-Klachten omtrent kiezers die zelf hun stem uitbrengen
K- De Kiesraad heeft zich in het verleden (2007) uitgesproken voor invoering van een algemene identificatieplicht.
V- Deze uitspraak was gebaseerd op het toekomst perspectief waarbij een e-overheid streefde naar een systeem waarbij plaatsonafhankelijk via stemcomputers aan de verkiezingen zou kunnen worden deelgenomen. Een achterhaald idee, zo is inmiddels gebleken, aangezien het stemmen met stemcomputers geen garantie blek te bieden voor geheimhouding van het individuele stemgedrag, controle op de juiste telling van de uitgebrachte stemmen verhinderd en mogelijkheden schept om de uitslagen te manipuleren. Ook zijn er voldoende signalen dat het (zonder vooraf aangevraagde toestemming) plaatsonafhankelijk stemmen- zeker wanneer dit buiten de eigen gemeente gebeurt –een systeem introduceert wat ruimere mogelijkheden biedt voor frauduleus stemgedrag.
Kortom: dat de Kiesraad eerder voor dit systeem geporteerd bleek, is anno 2012 vanwege de gewijzigde omstandigheden, geen reden om star vast te houden aan een 5 jaar geleden ingenomen standpunt. Integendeel: het is juist van belang dat de overheid op grond van voortschrijdend inzicht haar plannen bijstelt.
K- De Kiesraad is van mening dat de identificatieplicht bijdraagt aan een groter vertrouwen in ons kiesstelsel, omdat de mogelijkheden voor het plegen van identiteitsfraude erdoor tot een minimum zouden worden beperkt.
V- Bovenstaande stelling hangt in het luchtledige. Van een instantie als de Kiesraad mag de burger verwachten dat men zijn mening op feiten baseert en niet op aannames. Wij betreuren het dat de vasthoudt aan een mening die niet op een (cijfermatige) onderbouwing is gebaseerd.
We achten deze reactie bovendien misplaatst aangezien de klacht die wij namens onze leden indiende juist van het tegendeel getuigt. Vertrouwen moet van twee kanten komen, en daarom blijven we erop hameren dat juist de wantrouwige opstelling van de overheid naar de burger veroorzaakt dat burgers het vertrouwen in de overheid verliezen. En dat beperkt zich, zoals in ieder stembureau kan worden vastgesteld aan de hand van mopperende en zich morrend identificerende kiezers, bepaald niet alleen tot de leden van onze Burgerrechtenvereniging.
K- Differentiatie van ID-plicht bij eigen of ander stembureau zou onduidelijkheid vergroten en ID-fraudemogelijkheden vergroten.
V- Ook dit is zomaar een aanname die niet stoelt op enige onderbouwing. Dat lijkt ons een voornaam orgaan als de Kiesraad onwaardig en tevens onnodig kwetsend voor de burger.
Iedere kiezer krijgt immers een persoonlijke stempas met vermelding van het 'eigen' stemlokaal inclusief een uitleg over de recent ingevoerde aanvullende ID-plicht. En dan zou van deze burgers, die geacht worden dit te begrijpen en die opgeroepen worden om het bestuur van hun land te kiezen, verondersteld mogen worden dat ze te stom zijn om te kunnen begrijpen dat voor stemmen in eigen stemlokaal geen aanvullende ID-plicht geldt.
Ons lijkt het eerder gerechtvaardigd als men er van uit gaat dat mensen juist heel goed kunnen begrijpen dat het vertoon van een persoonlijke stempas voldoet als daarmee gestemd wordt in de eigen omgeving. En begrip kan opbrengen voor een differentiatie waardoor er een eind komt aan de huidige onwaardige situatie dat de overheid in de duizenden kieslokalen van verzorg- en verpleeghuizen, stemlokalen worden ingericht van de bewoners eist dat men in eigen huis met een aanvullend document moeten aantonen wie men is.
De reactie suggereert eveneens dat bij eventuele differentiatie de mogelijkheden voor het plegen van fraude vergroot zouden worden. Dit achten we beledigend voor allen die gewoon in eigen stembureau willen meedoen aan de verkiezingen zonder dat zij zich moeten verweren tegen de intrinsieke verdachtmaking dat zij zich mogelijk voor een ander zouden willen uitgeven.
K- de Kieswet schiet niet tekort inzake wat er van de burger wordt geëist.
V- Ook wanneer de Kieswet expliciet bepaalt dat de burger een ID-bewijs moet overhandigen van aan de voorzitter van het kieslokaal, vormt dit geen transparante eis naar kiezers toe omdat zij in de voorlichting slechts gewezen worden op het feit dat men een ID-bewijs 'nodig heeft'. Daarbij schept de verwijzing naar de WU-ID, als uitleg van welke identiteitsbewijzen als geldig worden aangemerkt, hieromtrent onduidelijkheid. Aangezien deze wet niet tot het overhandigen maar enkel tot het moeten kunnen tonen van zo'n document verplicht.
Het verschil tussen tonen en overhandigen zou slechts een onbeduidende kwestie betreffen ware het niet dat de burger zonder dat dit nodig is aan derden zijn Burgerservicenummer (BSN) kenbaar moet maken.
Opnieuw wijzen we u op het belang van terughoudendheid bij het gebruik van het BSN, zoals aangegeven in de rapportage i-Overheid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en zienswijze van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Het treft ons dan ook onaangenaam dat in de reactie de hele kwestie betreffende het BSN onvermeld blijft.
Waarbij we aantekenen dat het uit handen moeten geven van een paspoort of ID-kaart daarnaast ook als bezwaarlijk valt te kenschetsen vanwege het feit dat in deze documenten biometrische gegevens van de kiezer zijn opgeslagen.
2- Identificatieplicht voor stemmen bij volmacht
K- Omdat een houder volgens de Paspoortwet niet bevoegd is een origineel af te geven wordt volstaan met de eis tot overleggen van een kopie voor stemmen bij volmacht.
V- Deze reactie gaat volkomen voorbij aan de klacht van rechtsongelijkheid ten opzichte van mensen die nota bene beter te identificeren zijn omdat ze zelf komen stemmen maar van wie desalniettemin een origineel document wordt geëist. Dit buitenproportionele onderscheid is onrechtvaardig en benadeelt burgers die uit veiligheidsoverwegingen hun originele document liever veilig thuis opbergen om het risico op identiteitsdiefstal zo beperkt mogelijk te houden.
Het standpunt van het CBP, dat identificatie met een'een kopietje paspoort' als principieel ondeugdelijk moet worden beschouwd en zelfs de kans op fraude vergroot, blijft onweersproken. De reactie van de Kiesraad laat zich dus feitelijk lezen als 'omdat de Paspoortwet verbiedt om originele documenten af te geven kiezen we welbewust voor het gebruik van een ondeugdelijk identificatiesysteem wat fraude in de hand werkt'.
Dat lijkt ons niet het gehalte wetgeving waar de burger genoegen mee zou hoeven te nemen.
En we zijn dan ook blij dat de toezichthouder CBP ons inmiddels schriftelijk heeft toegezegd de Kiesraad hierover rechtstreeks te contracteren.
3- Het stemmen zonder identiteitsbewijs
V- Dat de Kiesraad meer bekendheid gaat geven aan de mogelijkheid van stemmen bij volmacht, stemt ons tevreden. Al hopen we dat u daarbij in de voorlichting aan de gemeentes een eerder signaal van Vrijbit meeneemt, namelijk dat men er alert op dient te zijn dat hiervoor dan vervolgens geen onnodige persoonsgegevens worden opgevraagd.
Met name de registratie van e-mailadressen en telefoonnummers, die in het verleden in diverse gemeentes als voorwaarde werd gesteld, is onrechtmatig.
Wat we betreuren is dat er in de reactie voorbij wordt gegaan aan het door ons gesignaleerde probleem dat de burgemeester geen geldig identiteitsbewijs verstrekt aan burgers die om principiële en/of uit veiligheidsoverwegingen weigeren hun biometrische gegevens (vingerafdrukken en digitale gezichtsopname) te laten opslaan in op afstand uitleesbare paspoorten/ID-kaarten.
De reactie van de Kiesraad dat het stemmen bij volmacht vooral bedoeld is ter ontlasting van ouderen, toont aan dat onze klacht niet leidde tot het besef dat ook een hele ander categorie van de bevolking niet over een geldig identiteitsbewijs kan beschikken om in de gelegenheid te zijn zelf een stem uit te brengen tijdens verkiezingen.
Een structurele oplossing van dit probleem is weliswaar in zicht met de voorgestelde Paspoortwetswijziging, waarbij een 'vingerafdruk-vrije ID-kaart zal worden geïntroduceerd. Maar omdat dit vanwege het benodigde tijdstraject niet vóór de volgende verkiezingen kan worden gerealiseerd, willen we u verzoeken om een tijdelijke oplossing mogelijk te maken voor betrokkenen die niet afhankelijk willen zijn van anderen en graag zelf hun stem willen kunnen uitbrengen. Omdat het stemrecht wordt ontleend aan het staatsburgerschap zou het ons inziens heel wel mogelijk zijn dat van de burgemeester, naast het verlenen van toestemming voor een schriftelijke volmachtprocedure, ook de gelegenheid krijgt om op verzoek daartoe een schriftelijke verklaring af te geven waarmee de aanvrager toestemming wordt verleend om zelf met zijn of haar stempas te stemmen.
Wij verzoeken u vriendelijk ons een schriftelijke reactie te doen toekomen over bovenstaande reacties en voorstellen.
Hoogachtend,
Namens het bestuur van Burgerrechtenvereniging Vrijbit
J.M.T.Wijnberg- voorzitter